Son yıllarda gündemde olan ve her bireyin mutlaka bilinçlenmesi gereken konulardan olan karbon ayak izi her ne kadar çok popüler bir başlık olsa da pek çok insan taradından yeterince bilinmiyor. Peki ama nedir bu karbon ayak izi? Kısa ve ner bir şekilde anlatmak gerekirse, karbon ayak izi, bir kişinin veya başka bir kuruluşun (örneğin bir şirket veya bir ülke) tüm faaliyetleriyle ilişkili karbondioksit (CO2) emisyonlarının miktarına verilen isimdir.
Günlük hayatımızda doğrudan veya dolaylı olarak yaptığımız hemen hemen her şey karbon emisyonuna sebep olmaktadır. Özellikle üretim, ısınma, ulaşım gibi ihtiyaçların hepsi doğrudan karbon emisyonu içerir. Karbon ayak izi de bu hareketlerimiz sonucunda neden olduğumuz emisyon miktarıdır.
Karbon Emisyonu Nedir?
Bireysel olarak karbon emisyonunu nasıl azaltacağımızın yollarından bahsetmeden önce karbon emisyonu nedir sorusunu cevaplayabiliriz. Bildiğiniz gibi son zamanlarda televizyonlarda, internette yani her yerde karbon emisyonu hakkında konuşuluyor. Aslında kelimenin tam anlamıyla karbon her yerde. Soluduğumuz havada, tükettiğimiz yiyeceklerde ve günlük alışverişlerimiz sırasında satın aldığımız her bir üründe karbon ile karşılaşıyoruz. Dahası, insanlar da karbondan oluşuyor. Nihayetinde karbon, en temel haliyle bir elementtir ve aynı zamanda da yaşamın temel yapı taşıdır. Peki biz bile karbondan oluşuyorsak bu karbon emisyonu neden kötü bir şey?
Aslında karbon pek çok farklı doğal yolla doğaya salınıyor. Özellikle okyanuslar ve atmosfer arasındaki karbondioksit değişimi buna örnek verilebilir. Hayvanlar ve bitkiler de solunum süreci yoluyla doğaya karbondioksit yayarlar. Doğa bu karbon emisyonlarının çoğunu dengede tutabilecek bir güce sahiptir. Bitkiler, fotosentez yoluyla karbondioksiti emer ve okyanuslar da saldıkları kadar karbondioksiti emebilirler. Yani insan faktörünü dışarıda tuttuğumuz zaman, karbon dünyadaki yaşamı destekleyecek şekilde havamızda, suyumuzda ve toprağımızda sürekli bir döngü yapar.
Ne yazık ki doğanın dengesini ve kurallarını bozan insanlardır. Kömür, doğal gaz ve petrol gibi fosil yakıtları çıkardığımızda, rafine ettiğimizde, taşıdığımızda ve yaktığımızda, atmosfere fazladan karbon ve diğer zararlı sera gazlarını salıyoruz. Ayrıca, tarıma ve yeni gelişmelere yer açmak için karbondioksit emici görevi gören ağaçları kesiyor veya yeni ürünler yaratmak için kereste topluyoruz. Dahası, bu ağaçlar yandığı zaman daha fazla karbondioksit salmaya başlıyorlar. İnsanlığın sözde gelişimi için ormanları ortadan kaldırarak, karbonu emen ve depolayan doğal sistemleri de etkin bir şekilde ortadan kaldırmış oluyoruz.
Karbon Emisyonunun Zararları Nelerdir?
Karbon emisyonunun nasıl olduğunu anladıysak biraz da zararları hakkında konuşabiliriz. Bilindiği üzere karbondioksit radyasyonu emen ve ısının atmosferimizden kaçmasını engelleyen sera gazlarından biridir. Karbon emisyonu da iklim sisteminin bozulmasına, küresel sıcaklıkların durmadan yükselmesine ve nihayetinde de iklim değişikliğine neden olur. Ayrıca karbondioksit binlerce yıl boyunca kaybolmadan atmosferde kalabilir. Yani karbon emisyonu da bir çeşit kirlenmedir ve hem doğaya hem de insanlığın geleceğine zarar verir.
Karbon Emisyonunu Azaltmanın Bireysel Yöntemleri Nelerdir?
Gün içerisindeki hareketlerinizi ve karbon ayak izinizi anlamak, tüketiminizin çevre üzerindeki etkisini sınırlamanıza yardımcı olabilir. Küçük değişiklikler, örneğin ulaşım, yiyecek, giyim, atık ve benzeri gibi konularda yaptığınız değişimler uzun vadede sizin ve gezegenimizin geleceği için büyük bir fark yaratabilir.
1. Yeme - İçme Sektörü
Ne yazık ki temel ihtiyacımız olan yemek içmek bile karbon emisyonunu artıran sebepler arasında bulunuyor. Elbette bunun çözümü yemek yemeyi bırakmak değil ama yine de hayatımızda yapabileceğimiz birçok değişiklik var. Örneğin, meyve, sebze ve tahıl ağırlıklı bir beslenme düzenine geçmeyi denebilirsiniz. Bunun sebebi ise hayvancılığın küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 14,5'inden sorumlu olması. Hayvancılık için yem üretimi ve bu ürünlerin işlenmesi çok ciddi miktarlarda karbon salınımına neden oluyor. Bu da demek oluyor ki et ve süt ürünlerini tüketiminizi sınırlandırırsanız bireysel karbon ayak izinizi de büyük bir miktarda azaltabilirsiniz. Bir diğer adım da mevsiminde ve lokal tüketim yapmak. Bunun sebebi ise yiyeceklerin kamyon, gemi, demiryolu veya uçakla çok uzaklardan taşınması ve gıdaların bozulmaması için yakıt ve soğutma için fosil yakıtların kullanılıyor olması. Doğal olarak bu süreç de çok ciddi bir emisyona neden oluyor. Yapacağınız yemekleri önceden planlayarak, fazlalıkları dondurarak ve arta kalanları yeniden kullanarak yiyecek israfınızı azaltabilirsiniz.
2. Giyim Sektörü
Moda sektörü karbon emisyonuna neden olan en tehlikeli endüstrilerden bir tanesi. Markalar giderek bu konuda daha da bilinçlense de asıl görev tüketicilere düşüyor. Hızlı moda (zincir moda markaları) markalarından yaptığınız alışverişlerin her biri karbon ayak izinizi artırıyor. Ne yazık ki modaya uygun, ucuz ürünler hızla çürürken durmadan metan ürettikleri çöplüklere atılıyorlar. Yapılan bir araştırmaya göre Amerika’da yaşayan her bir insan yıl boyunca ortalama seksen kilo giysiyi çöpe atıyor. Bu giysiler de doğrudan çöplüklere gönderiliyor. Ayrıca hızlı moda markaları Bangladeş ve Hindistan gibi Asya ülkelerinde üretim yapıp daha sonra dünyanın diğer bölgelerine nakliye yapmak zorunda kalıyorlar. Bu durum da doğal olarak karbon emisyonunun artmasına sebebiyet veriyor. Peki ne yapmalıyım diyorsanız, modası geçmeyen ve kaliteli kıyafetleri tercih etmeye başlayabilirsiniz. Lokal mağazalardan alışveriş yaparak bu süreci kolaylaştırabilirsiniz. Ayrıca giysilerinizi geri dönüştürerek veya ileri dönüştürerek çok daha uzun süre boyunca kullanmaya devam edebilirsiniz.
3. Alışveriş Alışkanlıkları
Giderek artan sanayileşme ve alışveriş çılgınlığı karbon salınımının başlıca sebebi olarak görülüyor. Ne yazık ki her birimiz gün içerisinde farkında olarak veya farkında olmadan sürekli alışveriş yapıyoruz. Bu da bireysel olarak gelecek nesillerin yaşam hakkını ellerinden aldığımız anlamına geliyor. Elbette alışveriş yapmayı tamamen bırakmak gibi bir şey söz konusu değil. Fakat bilinçli alışveriş yaparak karbon ayak izinizi çok büyük bir ölçüde azaltabilirsiniz. Her şeyden önce daha az alışveriş yapmak ve geri dönüştürülmüş veya geri dönüştürülebilir tercihler yapmakla başlayabilirsiniz. Plastik kullanımını azaltmak da en etkili yöntemlerden bir tanesidir. Her ne kadar marketlerde artık plastik torbalar ücretli olmuş olsa da pek çoğumuz para vererek almaya devam ediyoruz. Bunun yerine kendi market çantanızı yanınızda taşıyarak plastik kullanımını büyük ölçüde azaltabilirsiniz. Bu küçücük adımın bile ne kadar büyük bir etki yapacağını bilmelisiniz. Beyaz eşya, aydınlatma, ofis ekipmanı veya elektronik ürünler için alışveriş yapıyorsanız, enerji açısından daha verimli ibaresinin bulunduğu ürünleri satın almayı tercih edebilirsiniz. Ayrıca sürdürülebilir üretim yapan ve çevre dostu markaları destekleyerek gelişimlerine katkıda bulunabilirsiniz.
4. Evimizdeki Alışkanlıklarımız
Kendi evimizde her gün yaptığımız pek çok sıradan şey de biz farkında olmadan karbon ayak izimizi artırıyor. Neyse ki çok küçük değişiklikler ile doğaya tahmin edebileceğimizden çok daha büyük bir fayda sağlayabiliriz. Örneğin evinizde LED ampülleri tercih ederek normal ampüllerin dörtte biri kadar enerji kullanımına neden olabilirsiniz. Ayrıca bu ampüller 25 kat daha uzun ömürlü olduğu için uzun bir süre boyunca yeniden almak zorunda kalmazsınız. Bu da aslında çok daha karlı bir alışveriş olarak görülebilir. Yapabileceğiniz diğer küçük ama bir o kadar da büyük değişiklik de odadan her çıktığınızda ışıkları söndürmek ve kullanmadığınız tüm cihazların fişlerini çekmek. Tüm bu küçük adımlar uzun vadede hem gezegenimizin geleceği için hem de ev ekonominiz için fayda sağlayacaktır.
5. Ulaşım
Ulaşım karbon emisyonlarının ana kaynağı olarak görülüyor denilebilir. Ortalama bir araba her yıl yaklaşık beş ton karbondioksit üretiyor. Bundan dolayı araba kullanımınızı kısıtlamak kesinlikle çok büyük bir fayda sağlayacaktır. Eğer mümkünse gideceğiniz yere yürüyerek veya toplu taşıma kullanarak gitmeyi tercih edebilirsiniz. Eğer her gün işinize araba ile gidiyorsanız bir iş arkadaşınız ile araba paylaşımı yapabilirsiniz. Bu sadece karbon emisyonlarını azaltmakla kalmaz, aynı zamanda trafik sıkışıklığını ve buna eşlik eden motorların rölantide çalışmasını da azaltır. Eğer yine de araba kullanmanız gerekiyorsa, gereksiz fren yapmaktan ve hızlanmalardan kaçınabilirsiniz. Bazı araştırmalara göre hızlı ve sürekli fren yaparak araba kullanmanın tutarlı ve akin sürüşten % 40 daha fazla yakıt tüketimine neden olduğunu ortaya çıkardı. Ülkemizde her ne kadar hala çok yaygın olmasa da elektrikli veya hibrit arabaları tercih etmek de önemli bir katkı sağlar. Fakat tercih edeceğiniz arabayı iyice araştırmalısınız. Çok bilinmese de bazı elektrikli araçlar, üretim etkileri nedeniyle başlangıçta içten yanmalı motorlu araçlardan daha fazla emisyondan sorumludur. Tabii birkaç yıl içerisinde bu emisyon seviyesini telafi etmeyi başardıkları da bir gerçek. Özetle elektrikli araçlar her şekilde daha az karbon ayak izine neden olur.
6. Uçak Kullanımı
Son olarak uçak kullanımı da çok ciddi bir karbon emisyonu sebebi olarak görülüyor. Özellikle seyahatleriniz için veya eğlence amaçlı uçak kullanımı karbon emisyonunun çok büyük bir miktarında sorumlu olarak görülüyor. Eğer mümkünse uçmaktan kaçının ve araba yolculuklarını tercih edin. Daha kısa yolculuklarda araba kullanmak daha az sera gazı salınmasına neden olur.
Ne kadar doğru! Teşekkür ederim 😊