Akdamar Kilisesi, Van’ın Gevaş ilçesi sınırları içinde bulunan Van Gölü üzerindeki Akdamar Adası’nda yer alır. Surp Haç Kilisesi ve Kutsal Haç Katedrali isimleriyle de anılmaktadır.
Kilise, Abbasi halifesi Muktedir’in kral unvanı verdiği Vaspurakan prensi Gakik tarafından mimar keşiş Manuel’e yaptırılmıştır. Dört yapraklı yonca şeklinde bir haç plana sahip olan Akdamar Kilisesi, 915 – 921 yıllarında inşa edilmiştir. Dış cephesinde bulunan av sahneleri, bitki ve hayvan motifleri ve Tevrat ve İncil’den sahnelerin görüldüğü tasvirler, burayı mimari açıdan ilgi çekici hale getirmektedir. Dış cephede yer alan kabartmalarda anlatılan en önemli sahneler arasında Yunus peygamberin denize atılması, Hz. Adem ve Hz. Havva’nın yasak meyveyi yemesi, Hz. Davut ile Kral Golyat'ın mücadelesi sayılabilir. Yapının iç kısmında da dini konuların işlendiği freskler yer alır. Kilisenin önemli bir özelliği de 9 – 10. yüzyıl Abbasi sanatının yansımalarının yapıda görülebilmesidir.
Akdamar Kilisesi, 1113 senesinde manastır olarak kullanılmaya başlanmış, 1895 senesine kadar Ermeni Patrikliğinin merkezi olmuştur. Cumhuriyet döneminde uzun yıllar âtıl kalan ve harabeye dönen kilise 1951 senesinde devlet kararıyla yıkılacakken o dönemde gazeteci olarak çalışan Yaşar Kemal’in çabaları neticesinde yıkım durmuştur. 2005 yılında restorasyona alınarak 2007’de müze olarak ziyarete açılmıştır. 2010 yılına gelindiğinde ise 95 yılın ardından ilk defa burada bir ayin düzenlenmiştir.
Akdamar Kilisesi, yazın 9.00 – 19.00, kışın ise 8.00 – 17.00 saatleri arasında ziyaret edilebilmektedir. Müzeye giriş ücretli olmakla birlikte Müzekart sahipleri ücretsiz giriş yapabilir.
Kiliseye ulaşmak için kıyıdan Akdamar Adası’na giden feribotları kullanabilirsiniz.
